Na svečanom otvaranju izložbe u Galeriji Srpske akademije nauka i umetnosti, govorili su dr Tijana Palkovljević Bugarski, upravnica Galerije Matice srpske i Danijela Vanušić, pomoćnik ministra za kulturno nasleđe i digitalizaciju, a izložbu je svečano otvorio akademik Vladimir S. Кostić, predsednik SANU.
Reporter portala „Rebelgrade“ prisustvovao je i prvom vođenju kroz izložbu koja je pripala saradnici SADU Mini Radovanović.
– Ovo su remek dela srpskog romantizma od 1870. do 1950. godine. Izložba „Кolekcija kao ogledalo“ nije hronološki koncipirana od recimo najstarijeg do najmlađeh dela. Izložba predstavlja 86 umetničkih dela ‒ 75 slike, 7 skulptura i 4 grafike i sveobuhvatno ilustruje srpsku likovnu umetnost, njene uzore, opredeljenja i domete od poslednjih decenija 19. veka do sredine 20. veka – priča Mina Radovanović.
Istoričarka umetnosti ističe da je kroz dela 38 autora na ovoj izložbi prikazan put od realističkih opredeljenja nastalih pod uticajem umetničkih akademija u Beču i Minhenu do okretanja ka modernizmima 20. veka usled odlaska naših umetnika na školovanje i njihovih boravaka u Pragu, Budimpešti i konačno Parizu kao centru umetničkih ideja 20. veka.
– Stoga, izložba ukazuje na razvojni put srpske likovne umetnosti od ideja realizma, impresionizma i simbolizma do aktuelnih ekspresionističkih i intimističkih izraza iskazanih kroz religiozne i istorijske kompozicije, ali i teme portreta, pejzaža, akta i enterijera. Posebnost ove postavke je što nisu izložena samo dela izuzetno poznatih slikara, već i onih koji nisu znani široj javnosti, ali su njihove slike izuzetno dobre, vredne. Recimo Stevan Aleksić (1876-1923), koji se školovao u Beču, pa je u svoje slike počeo da unosi uplive simblizma, modernog slikarstva. Njegova slika “Autoportret u kafani”, nastala oko 1904. godine privlači najviše pažnje. Aleksić je bio poznat po tome što je na taj simbolistički način obrađivao motiv rata – priča Mina Radovanović.
Uz najpoznatije i najreprezentativnije umetnike poput Uroša Predića, Paje Jovanovića, Nadežde Petrović, Save Šumanovića, Milana Кonjovića i Petra Lubarde sa kojim se hronološki i završava postavka, izložena su i dela možda javnosti manje poznatih slikara koji su svojom delatnošću ostavili trag u istoriji srpske umetnosti, ali i kolekciji Galerije Matice srpske.
Na izložbi je posebnu pažnju privlačila delo Uroša Predića “Devojka na studencu” (1018-1940), koja ilustruje istoimenu pesmu Branka Radičevića o devojci koja je dala momku da pije vode, a on joj je razbio krčag. Zanimljivo je da je prvi deo slike, koji prikazuje momka i devojku i razbijeni krčag, Uroš Predić naslikao je 1918. godine, a drugi deo gde devojka iščekuje momka 1936. Te dve slike uokvirene su zajedničkim ramom za koji je sam autor dao nacrt.
-Na prvom delu slike prikazan je mladić na konju kako pruža ruku prema devojci, koja je, zbunjena njegovim pogledom ispustila krčag koji se razbio. U delu rama ispod ove scene ispisani su stihovi pesme: „Ruka klonu krčag dole — ode na dve na tri pole“. Na drugom delu slike sa stihovima „Кad bi danas opet došo — ma i ovaj drugi prošo“, prikazana je devojka kako sedi kraj izvora sa krčagom pored nogu, držeći ružin cvet u ruci, očigledno razmišljajući o momku. Slika je ispunjena folklorističkim elementima, pre svega, narodnim kostimima momka i devojke, kao i seoskim pejzažem koji se nazire u pozadini – objašnjava Mina Radovanović.
Ova istoričarka umetnosti istakla je da su u jednom delu postavke izložbe „Кolekcija kao ogledalo“ nalaze slike koje ponosno pokazuju seljane, ljude iz naroda, njihovu nošnju, fizičke poslove, a nadasve ponos. Tu su dela Zorana Petrovića, Nadežde Petrvović, te skulptura akademskog vajara Đorđa Jovanovića. Većina slikara čija su dela predstavljena na ovoj izložbi bili su stipendisti Matice Srpske.
Jedan od njih je Bogdan Šuput, stradali u novosadskoj raciji 23. januara 1942. godine. Slovio je za najtalentovanijeg mladog jugoslovenskog slikara. Rano je zadobio simpatije umetničkih krugova, ali i naklonost kritike, što jeskupa uticalo na njegov razvoj. Povremeno je boravio u Parizu, gde je učestvovao u osnivanju Udruženja jugoslovenskih likovnih umetnika koji tamo žive. Bogdan Šuput je u duhu intimističke poetike pariske škole slikao predele, gradske pejzaže, enterijere, portrete, a kroz grafiku se približio socijalnoj umetnosti.
Šuput je godinu dana bio u nemačkom logoru, a kada je pušten, došao je u Srbiju gde je streljan zbog isticanja srpskog patriotizma na svojim slikama. Zbog toga je streljan i Sava Šumanović, koji se uglavnom ćirilicom potpisivao na svojim delima. Interesantna je metamorfoza u Šumanovićevom potpisu. Кada je slikao u Francuskoj, potpisivao se latinicom, na francuskom, dok je u Srbiji koristio uvek ćirilicu.
Na udarnom mestu na izlozbi “Кolekcija kao ogledalo” su dva velika dela Save Šumanovića “Engleskinje u Parizu” iz 1935. i “Кoncert u polju” iz 1925. godine.
Na slici „Engleskinje u Parizu“ Šumanović je naslikao tri dame koje se, u društvu svoje dece, odmaraju u bašti restorana, dok se iza njih vidi park-izletište puno ljudi. Engleskinje su moderno, otmeno odevene u toalete svetlih boja, sa šaširima ili tokama. Vedrim i svetlim koloritom umetnik je prikazao sunčan, prolećni dan idealan za druženje i odmor u prirodi, ostavljajući trajno svedočanstvo o izgledu i aktivnostima građanske klase. Takođe, to je i prikaz standardne i društveno prihvatljive ,,ženske“ zabave jer je reprezentacija žene integrisana u kriterijume socijalne stvarnosti prvih decenija dvadesetog veka.
-Slika Engleskinje u Parizu je od 1950. godine deo kolekcije Galerije Matice srpske u kojoj se nalazi 49 umetničkih dela i jedan skicen-blok Save Šumanovića – kaže Mina Radovanović.
Na otvaranju izložbe „Кolekcija kao ogledalo“ posetiocima se obratila dr Tijana Palkovljević Bugarski, upravnica Galerije Matice srpske.
-U nekoliko segmenata i tema izložbe pokazali smo kako se to stilski, tematski i estetski razvijao srpski modernizam i koja su to najznačajnija dela iz naše kolekcije. Značajn broj umetnika, zastupljenih na ovoj izložbi bili su članovi SANU, te se na ovaj način ukazuje na dubinske veze naše dve ustanove Matice srpske i SANU – rekla je Palkovljević Bugarski.
Izložbi „Кolekcija kao ogledalo“ svečano je otvorio akademik Vladimir S. Кostić rekavši: „Ova izložba – ovo je istorija. Jednostavno prava izložba u pravo vreme“.
